Zimbabve Hakkında Bilgiler
Güney Afrikada 15° 36 ve 22° 25 güney enlemleri ile, 25° 16 ve 33° 04 doğu boylamları arasında yer alan bağımsız bir devlet. Zimbabvenin komşu olduğu ülkeler kuzeyde Zambia, batıda Botsvana, güneyde Güney Afrika ve doğuda Mozambiktir.
Zimbabve Târihi
M.S. 4. asırda Banbu kabileleri bölgeye girmeye başladılar. On beşinci yüzyılda bugünkü Fort Victoria şehri yakınında Zimbabve veya Büyük Zimbabve olarak bilinen yerde bir din ve ticâret merkezi kuruldu. On beşinci asırda Mutota ve Matope yöneticileri doğuda Hint Okyanusuna ve batıda Kalahari Çölüne uzanan bir krallık kurdular. Sonradan bu krallığa Portekiz, Monomotapa krallığı adını verdi.
1505te Portekiz Mozambik kıyısındaki Sofalada bir üs kurdu. Buradan iç kesime giden ticâret yolları yapıldı. Portekizin Zambezinin yukarılarına doğru sokulması Monomotapa Krallığını zayıflattı. Ülke 1830larda güneyden gelen kavimler tarafından istilâ edildi. Bunlardan en önemlisi esas îtibâriyle günümüzdeki Zimbabvenin güney kısmında yerleşmiş olan Ndebele idi.
1888de İngiliz Cecil Rodes, Ndebele şefinden mâden işletme imtiyazı elde etti. Bunun kurduğu İngiliz Güney Afrika Şirketi, 1889dan 1923e kadar ülkede siyâsî ve ekonomik kontrolü elinde tuttu. 1923te GüneyRodezya (bugünkü Zimbabve) politik ve siyâsî iktidarı beyaz bir azınlığa veren bir anayasa altında muhtar bir sömürge olarak İngiltere tarafından ilhak edildi.
1953te Güney Rodezya ve Kuzey Rodezya (şimdiki Zambia) ve Nyasaland (şimdiki Malawi) Rodezya ve Nyasaland Federasyonunu kurarak birleştiler. Federasyon 1963te dağıldı. 1964te Kuzey Rodezya ve Nyasaland beyazların idâresinde bağımsızlıklarını kazandılar.
11 Kasım 1965te Başbakan İan D. Smith tek taraflı olarak Rodezyanın bağımsızlığını îlân etti. İngiltere buna karşı çıktı ve BM vâsıtasıyla ekonomik müeyyideler uygulattı.
Meselâ Rodezyaya gemiyle petrol ihrâcına ambargo koyuldu. Bununla berâber bir miktar petrol ve benzin GüneyAfrikadan ve Mozambikten ülkeye girdi. Mayıs 1968de BM Güvenlik Konseyi ticâret ambargosu koydurttu. Aralık 1972de Afrikalılar beyaz yönetime karşı gerilla savaşı başlattılar. 1978 ortasında altı binin üstünde asker ve sivil öldürüldü.
Rodezya birlikleri gerillaları mağlup etti. 1978de iktidar zenci çoğunluklara devroluncaya kadar kontrol Simith ve üç tanınmış zenci liderin elinde olmak üzere anlaşma imzâlandı.21 Nisan 1979da ülkenin herkese oy hakkı tanındığı ilk genel seçimde zencilerin çoğunlukta olduğu parlamento işbaşına geçti.
İngilterenin Thatcher hükümeti 1979da Zimbabve ile münâsebetlerini normal hâle getirmek için gayret safretmeye başladı. Zimbabve nihâyet 18 Nisan 1980de tam bağımsızlığına kavuştu. Yapılan seçimleri büyük bir çoğunlukla Mugabe kazandı. Günümüzde de devlet başkanı olan Mugabe, çeşitli kargaşalıklara rağmen yönetimde kalmayı başardı (1993).
Zimbabve Fizikî Yapı
Zimbabve doğu sınırında dağlarla yükselen, diğer sınırlarda alçalan yüksek bir yayla üzerindedir. Yaklaşık ülke topraklarının dörtte biri deniz seviyesinden 1200-1500 m yüksektir. Arâzi, doğu sınırı boyunca bulunan İnyanga Dağlarında 2600 myi aşarak en yüksek rakıma ulaşır. Arâzi kuzeybatıda Zambezi Nehrine ve Kariba Gölüne doğru yavaş yavaş alçalır. Bu nehir vâdisinde yükseklikler 200 m ile 600 m arasında değişir. Yukarı Zambezideki Victoria şelâlelerinin genişliği 1,6 kmyi aşar ve ana çağlayan 108 m yükseklikten dökülür.
Zimbabve İklim
Zimbabvede subtropikal bir iklim hüküm sürer. Yağışlı ılık mevsim Kasımdan Marta kadar sürer ve soğuk kurak mevsim temmuz ayında değişik yüksekliklerde sıcaklık ortalaması 11° ilâ 18°C arasında, sıcak ay olan Ekimde 20° ilâ 31°C arasında değişir. Yaylalarda yağış ortalamaları 650 ilâ 750 mm arasındadır. Yağış doğudaki dağlarda daha yüksek, güneydeki Limpopo ve Sabi vâdilerinde daha azdır.
Zimbabve Tabiî Kaynaklar
Güneybatıda bitki örtüsünü bodur çalılıklar ve dikenler, doğuda ise yapraklarını dökmeyen ağaçlar meydana getirir. Ülkenin belli başlı yeraltı zenginlikleri krom, altın, nikel, asbestos, bakır, demir ve mâden kömürüdür.
Zimbabve Nüfus ve Sosyal Hayat
9.870.000 nüfûsa sâhip olan Zimbabvede, halkın % 20si şehirlerde, kalanı köylerde yaşar. En önemli nüfus merkezleri 863.000 nüfuslu başşehir Harare ve 495.000 nüfuslu Bulawayodur.
Zimbabve nüfûsunun % 96dan fazlasını zenciler meydana getirir. Zenciler Bantu dillerini konuşan iki büyük ana gruba ayrılırlar. Bunlar Ndebele (zencilerin % 16sı) ve Shona (zencilerin % 80i)dır. Nüfûsun % 3ü Avrupalı, % 1i kadarı da Asyalı ve değişik ırklardandır.
İngiliz asıllı olan beyazların çoğu Protestandır. Zencilerin çoğu ise Putperesttir.
Beyazlar arasında okuma-yazma oranı % 100dür. Genel okuma-yazma oranı ise % 45tir. Resmî dil İngilizcedir. Halkın çoğu Shona ve Ndebele dillerini konuşur.
Zimbabve Siyâsî Hayat
Zimbabve Cumhûriyetlerinde Parlamento Senato ve Temsilciler meclisinden meydana gelir. Senato 40 Millet Meclisi ise 100 üyelidir. Senatonun 10, meclisin 20 üyesi devlet başkanı tarafından seçilir. Ülke 8 eyâlete ayrılmıştır. Zimbabve 1980den îtibâren Birleşmiş Milletlere üyedir.
Zimbabve Ekonomi
Zimbabve ekonomisi çeşitlilik arz eder. Tarım, mâdencilik ve îmâlât sektörlerinin hepsi önemlidir. Çalışan nüfûsun % 35i tarımla, % 30u sanâyi ve ticâretle, % 20si hizmetlerle, % 15i hükümet işleriyle uğraşır.Ülkenin belli başlı tarım ürünleri tütün, şeker, pamuk, mısır ve buğdaydır. Giyim, kimyâ sanâyileri ve hafif endüstri gelişmiştir.
Îmâlât için gerekli enerjinin çoğu Kariba Hidroelektrik Santralinde üretilir.Ticârî münâsebetlerde bulunduğu ülkelerin başlıcaları Güney Afrika, İngiltere, ABD ve Birleşik Almanyadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder